بررسی جایگاه صمت و خاموشی در عرفان اسلامی از ابتدا تا پایان قرن هفتم هجری

صمت و خاموشی ، بعنوان یکی از مبادی سلوک اخلاقی- عرفانی، در عرفان اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و در قرآن و احادیث و کتب اخلاقی، به عنوان یک ارزش والا مطرح گردیده است. قابل ذکر است که اصطلاحات عرفانی از جمله"صمت" ریشه در قرآن کریم و روایات دارد. در سراسر قرآن، واژه ی"صمت" تنها یک بار و آن هم در سوره ی اعراف آیه 193 به کار رفته است. همچنین، روایات و احادیث زیادی در باب خاموشی و دوری از پرگویی، از ائمه و بزرگان دین نقل شده ،که بیانگر بعد اخلاقی و تربیتی آن است؛ زیرا که پر حرفی و گفتن سخنانی که جز اطاله کلام، سودی برای انسان ندارد، جز پشیمانی سودی نخواهد داشت و بر عکس ،خاموشی آگاهانه و عالمانه، موجب فزونی تفکر و رشد معنوی خواهد شد. صمت، در متون منثور و منظوم عرفانی، تحت عناوینی چون: ارکان سلوک، آداب مرید و نیز یکی از شروط خلوت مطرح گردیده، که بزرگان عرفان و تصوف، سخنان ارزشمندی را در این رابطه بیان کرده اند. این پژوهش نخست، به تحلیل مفهوم صمت و خاموشی در قرآن و روایات و سپس در متون عرفانی ، تا پایان قرن هفتم هجری پرداخته و اسباب و انواع آن را تحت عنوان (خاموشی زبان و خاموشی قلب) مورد بررسی قرار داده است . همچنین ، بحث تجربه ی عرفانی و رابطه ی آن با خاموشی ضمیر را بیان نموده و در پایان ، به بررسی خاموشی مولوی و دلایل خاموش شدن و سکوت عرفانی او پرداخته است.